Paramedische Werkgroep
Binnen de hoofd-halsoncologie bestaan monodisciplinair werkende werkgroepen. In 2003 is het landelijk platform van paramedici opgericht: de Paramedische Werkgroep Hoofd-Halstumoren (PWHHT).
PARAMEDISCHE WERKGROEP
Het doel van de Paramedische Werkgroep Hoofd-Hals Tumoren (PWHHT) is het coördineren en stimuleren van de paramedische hoofd-hals oncologische zorg in de breedste zin van het woord. Vanzelfsprekend probeert de PWHHT aan te sluiten bij de algemene doelstellingen van de Nederlandse Werkgroep Hoofd-Halstumoren.
Over de Werkgroep
Door uitgebreide behandelmogelijkheden zijn grotere resecties mogelijk geworden. Intensieve, soms gecombineerde, chirurgische-, radiotherapeutische- en chemotherapeutische behandelingen hebben hun intrede gedaan. Door de complexiteit van deze behandelingen en de daarmee samengaande morbiditeit is de vraag naar paramedische ondersteuning voor patiënten met hoofd-halstumoren toegenomen. Veel van de beperkingen in functioneren bevinden zich binnen de verschillende aandachtsgebieden van de ondersteunende paramedische disciplines.
Binnen de hoofd-hals oncologie bestaan monodisciplinair werkende werkgroepen. In 2003 is het landelijk platform van paramedici opgericht: de Paramedische Werkgroep Hoofd-Halstumoren (PWHHT).
Disciplines
De werkgroep bestaat uit een vertegenwoordiging van zeven verschillende paramedische disciplines die betrokken zijn bij de zorg aan patiënten met een tumor in het hoofd-halsgebied. Deze vertegenwoordigers zijn afgevaardigden uit landelijke werkgroepen. De deelnemende disciplines zijn:
Diëtetiek (Nederlandse Vereniging van Diëtisten)
Fysiotherapie (Nederlandse Fysiotherapie Halsklierdissectie Studie Groep)
Logopedie (Logopedische Werkgroep Hoofd Hals Oncologie)
Medisch Maatschappelijk Werk
Mondhygiëne (Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten)
Radiotherapeutisch laboranten (Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie)
Verpleging en Verpleegkundig Specialisten (Verpleegkundige Werkgroep Hoofd Hals Oncologie en Netwerk Verpleegkundig Specialisten)
Er wordt naar gestreefd om vanuit elke discipline maximaal twee leden zitting te laten nemen in de PWHHT, daarbij wordt getracht dat alle centra voor Hoofd-Hals Oncologie zijn vertegenwoordigd.
Diëtetiek
Bij patiënten met een hoofd-halstumor ontstaan als gevolg van de tumor en/of de behandeling vaak voedingsproblemen zoals pijnklachten bij eten, kauw- en slikproblemen, droge mond of slijmvorming en smaakveranderingen. Hierdoor is er een risico op ondervoeding.
Wat is het doel van de dieetbehandeling bij hoofd-halstumoren?
Goed gevoed is het makkelijker om de medische behandeling vol te houden, is de kans op complicaties kleiner en is het herstel na de behandeling sneller. Het doel van de dieetbehandeling bij hoofd-halstumoren is dan ook gericht op het verkrijgen of handhaven van een goede voedingstoestand en het leren omgaan met de voeding gerelateerde klachten. De diëtist beoordeelt de voedingstoestand van de patiënt door het in kaart brengen van de huidige voedselinname, de (te verwachten) klachten en het meten of berekenen van de voedingsbehoefte.
Wat zijn de (dieet)adviezen bij hoofd-halstumoren?
De diëtist stemt het dieetadvies af op de klachten, de behandeling en de voedingsbehoefte en voorkeuren van de patiënt. Bijvoorbeeld door het aanpassen van de consistentie van de voeding bij slikklachten of door het verrijken van de gewone voeding. Wanneer het niet mogelijk is een volwaardige voeding te gebruiken, wordt vaak aanvullende of volledige drinkvoeding en/of sondevoeding geadviseerd.
Voor antwoord op vragen over voeding tijdens en na de behandeling van kanker:
https://www.wkof.nl/voedingenkankerinfo/
Voor meer informatie over voeding bij hoofdhals tumoren, inclusief recepten:
https://pvhh.nl/over-hoofd-hals-kanker/behandeling/als-eten-even-moeilijk-is/
Fysiotherapie
Wanneer er sprake is (geweest) van een tumor in het hoofd-hals gebied zijn er met name drie specialisaties binnen de fysiotherapie die behulpzaam kunnen zijn: orofaciale fysiotherapie, oncologie fysiotherapie en oedeemfysiotherapie.
-Orofaciale Fysiotherapie
De orofaciaal-fysiotherapeut is specialist in het functioneren van spieren en gewrichten van het hoofd-halsgebied. Als gevolg van de hoofd-halstumor zelf of de behandeling ervan kunnen er beperkingen optreden bij het openen van uw mond, het kauwen, de mimiek en het bewegen van nek en schouders. De orofaciaal fysiotherapeut helpen bij deze specifieke problemen.
-Oncologie Fysiotherapie
De oncologie-fysiotherapeut richt zich specifiek op stoornissen, beperkingen en participatieproblemen bij patiënten tijdens of na de behandeling. Deze problemen kunnen het gevolg zijn van de aandoening zelf of van de medische behandeling. Denk hierbij bijvoorbeeld aan spanningsklachten, pijn, of verminderde spierkracht. Ook kunnen er problemen ontstaan in het uitvoeren van werk of hobby’s. De oncologiefysiotherapeut kan helpen in alle fasen van de ziekte: de curatieve, palliatieve of terminale fase. Elke fase vereist een specifieke behandeling door de oncologiefysiotherapeut, aangezien de behandeldoelen verschillen.
-Oedeem Fysiotherapie
De oedeem-fysiotherapeut behandelt patiënten die last hebben van (lymf)oedeem; een abnormale ophoping van vocht in het lichaam. Oedeem komt onder meer voor bij kanker, bloedvatproblemen of littekens. Lymfoedeem kan ook een gevolg zijn van bestraling, chemotherapie of een operatie. De oedeemfysiotherapeut probeert de afvoer van vocht onder meer te stimuleren met oefentherapie. Dat gebeurt met algemene oefeningen en ademhalingsoefeningen. Daarnaast zijn er vaak specifieke oefeningen gericht op spieren in het hele lichaam, die functioneren als een pomp. Daardoor voert het lichaam vocht af via de lymfe- en bloedbanen.
Logopedie
De logopedist is in het behandeltraject betrokken bij de stem-, spraak- en slikrevalidatie van patiënten met een tumor in het hoofd-hals gebied. De logopedist inventariseert welke problemen de patiënt heeft in het dagelijks leven en richt zich op het functioneel herstel.
Bij behandelingen aan tumoren van de mond en keelholte, verricht de logopedist onderzoek en behandeling van slik- en spraakproblematiek. Zo nodig voert de logopedist nader onderzoek uit om de klachten te inventariseren en daar het behandeltraject op aan te passen.
Na een totale laryngectomie begeleidt de logopedist het opnieuw aanleren van het spreken middels prothesespraak, injectiespraak of alternatieve methoden. Ook het revalideren van de slik- en reukfunctie hoort bij de taak van de logopedist. Aanvullend kan de logopedist adviseren rondom hulpmiddelen na de behandeling.
Bij behandeling van oncologische afwijkingen aan de stembanden kan de logopedist middels oefeningen de stemkwaliteit optimaliseren, daarbij is het adviseren over hulpmiddelen een van de taken.
Medisch Maatschappelijk Werk
De medisch-maatschappelijk werker, actief op de oncologische KNO-afdeling, houdt zich primair bezig met psychosociale oncologische hulpverlening aan patiënten en hun naasten. Op grond van psychosociale diagnostiek wordt een behandelplan gemaakt. Het aanbod kan variëren van crisisinterventie, voorlichting, bemiddeling, begeleiding, behandeling, consultatie tot verwijzing en overplaatsing.
De medisch maatschappelijk werker stemt de psychosociale hulpverlening af op de medische behandeling. Deze hulpverlening wordt uitgevoerd en gepland in samenwerking met het behandelteam.
Mondhygiëne
De mondhygiënist bewaakt en optimaliseert de mondzorg in de breedste zin rondom de hoofd-hals oncologische behandeling.
Met de tand- en mondheelkundige screening, die aan de tumorbehandeling voorafgaat worden tandheelkundige risicofactoren opgespoord. Er wordt intensief samengewerkt met de kaakchirurg, tandarts en andere betrokken behandelaars. Voorafgaand aan de behandeling wordt het behandelplan voor de mondzorg samen met de kaakchirurg en tandarts opgesteld.
Tijdens de oncologische behandeling zijn behalve de controle van de slijmvliezen en de mondhygiëne, vaak ook aanvullende maatregelen noodzakelijk, zoals bijv. het reinigen van de mond (spoelen, sprayen) en het gebruik van fluoride. Na een bestralingsbehandeling is vooral de preventie van cariës en orale ontstekingen belangrijk. Hierbij zijn behalve een optimale mondhygiëne, vaak ook aanvullende mondhygiënische maatregelen vereist.
Radiotherapeutisch laboranten
De radiotherapeutisch laborant ondersteunt de radiotherapeut-oncoloog bij het uitvoeren van bestralingsbehandelingen bij onder andere patiënten met een tumor in het hoofd-hals gebied.
De radiotherapeutisch laborant is nauw betrokken bij de voorbereiding en het uitvoeren van de bestralingsbehandeling.
Tijdens de voorbereiding van de bestraling is de radiotherapeutisch laborant betrokken bij het maken van het bestralingsmasker, bepalen van de positionering van de patiënt en het vervaardigen van de CT-scan in bestralingshouding.
Vervolgens draagt de radiotherapeutisch laborant zorg voor het berekenen van de dosisverdeling waarbij de tumor de voorgeschreven stralingsdosis moet ontvangen en de omliggende gezonde structuren zo veel mogelijk gespaard worden.
Tijdens de gehele bestralingsserie ondersteunt hij/zij de patiënt en hun naaste(n) en geeft daarbij voorlichting en begeleiding. Ook controleert de radiotherapeutisch laborant of behandelrichtlijnen bij iedere patiënt worden nageleefd.
Naast het uitvoeren en voorbereiden van de behandeling is de radiotherapeutisch laborant betrokken bij wetenschappelijk onderzoek. Deze onderzoeken zijn met name gericht op ontwikkeling van nieuwe bestralingstechnieken waarbij gekeken wordt naar het opheffen of verminderen van bijwerkingen zonder dat de effectiviteit van de behandeling afneemt.
Verpleging en Verpleegkundig Specialisten
In de hoofd-hals centra in Nederland werken Verpleegkundig Specialisten en Verpleegkundigen die gespecialiseerd zijn in de zorg voor patiënten met een oncologische aandoening in het hoofd-halsgebied.
Het netwerk Verpleegkundig Specialisten (VS) hoofd-hals oncologie is een groep van verpleegkundig specialisten die allen werkzaam zijn binnen de hoofd-hals oncologie. Dit kan zijn op de poli KNO, medische oncologie, kaakchirurgie en radiotherapie. De werkzaamheden van de VS kunnen per centrum verschillend zijn.
De verpleegkundigen begeleiden de patiënt en zijn naasten en geven adviezen over het omgaan met de gevolgen van de behandeling. Ook na de ziekenhuisopname kan men bij hen terecht met vragen over bijvoorbeeld bijwerkingen van behandelingen, informatie over hulpmiddelen of begeleiding.